Ÿla ÿzdîya, t’emamîya welatê jîyînêda gere t’ev e’mrê medenetî, sosîalîyê, malhjiûnîyê û civak-sîasîêve, bi hevvahûnandinê, bi vî cûr’eyî, nav e’mrê t’emamîya civaka li welatê jîyînê.ÿla ÿzdîya li welatê jîînêda ne kö t’ê gere xweya heqê xweþivêtîyê, medenyet û dînê xwve, lê gere heqê wêyî xwendina t’am heve.
Wek’îlê ÿla ÿzdîya li welatê jîyînê: li görcistanê, ermjnîstanê, Ûr’isêtê didine k’ivþê: “Seva me ze’f ferze, wekî zimanê ÿzdîayî dê bê naskirinê û bê lênihêr’anlinê çawa p’ara mîrat’a zimên û medenyetî li wira, li kxö em dijîn, ew Almagnîya, Ûr’isêt, görciçstan yan Ermjnîstanve. Îro îhtxîyacîya meye wê yekê heye, wekî derge-dîÿanê van welata goveka xwendinêda sîasîa çapike peyr’evîyê t’ev wê yekê bimejþînitn, wekî heqê me xwendina bi zimanê dêyî t’am bêne p’arastinê.
Ev yek divêje, berê e’wil, lazmaya hîniûna zimanê dîÿanî li welatê jîyînê, pêr’a jdîm, mewcûdîya meczadê layîq seva hîniûna zimanê xweyî dê yan bi zimanê xweyî ÿzdîkî. H’eyf, em divînitn, mêlkirinê qestkirina hîniûna zimanê dîÿanî k’îsî körtkirina hîniûna bi zimanê dê.
Îro xwendin aljta xweykirina xwexwetîêye, nav wê hejmarê isa jî ij goveka jîyîna jîyîna ÿzdîaye ÿp’êce yan e’detî, ew Almanîayê, görcistanê, Ûr’isêtê, Ermjnîstanê yan t’emamîya dinîaêdave. Xwendin nisbetî ne kö ‘enê ösûla xwendina mek’t’eva ort’eye e’detîye, lê isa jî xwenian berî mek’t’evê, bilind û p’êþek’arîyê.
Îro lazmaya ÿzla ÿzdîyaye xwendina p’êþek’xarîyê, hînkirina merivê e’mibrê mezin, li t’vdarekdîtina kxomê px’êþekxarîyê, av wê hejmarê qanûnnasa, prlîsîayê, rxojne’mevana, qölixçîyê h’öêömetê û h’eta þöxölvanê sîasîyê, civakî heye.
Li vira dikarin isa jî cûrxê þözlvanîêye li ggoveka xwendinêye ij goveka mek’t’eva e’deiî, çawa, mesele, dersxanê tx’erbetkirina dîn yan çadirgehê havînêye xwendinê.
Dehesalîya xilazîyê, wexta xeverdana derheqa ÿla ÿzdîyada, desitpêkirin derheqa xwendinêjda seva kêmjimarê miljttyê ze’f kêmber djstpêkirin e’ne’nekin- her t’enê derheqa xwenldina ort’eda. Nisbjtîya heman svea ÿzdîya, li welatê jîyînê, jêhatina nelecvanîyê pêktîne. Fikirmîþbûna wa ÿzdîya dike çawa civaka lap û lap sist, eva li dike ser neh’izûrîya ÿekxîldarîyê li gele ware e’mrê civak-sîasîyê li welatê jîyîê. Pêvajoya xwendinê her t’enê bi wê yekê xilaznavýe, wekî ê bÿzdî mek’t’eva ort’e xilazkirîy, çimkî pêvajoya xwendinê bi delîlî gere te’mamîya e’Mirda pêþda her’e.
Îro dikarin wê delîlê erêkin, wekî ösûla xwedina bi zimanê ÿzdîkîye t’emamîya dinîaêda bere-bere dih’ilþe, û ev pêvajo van sî sale xilazîyê didome. Îro gele pirsgirêk li goýveka xwendinê ij xwendina berî mek’t’evê tê darxistinê. Li Ûr’isêtê, li görcistanê, Li Ermenîstanê vê govekêda cêrge normê ort’emiletîyê têne t’er’itbanldinê, li k’ö borcdarîyê welêt safî destnîþankirînje heqê xwendinêyî t’emamîya qonaxê pêþdaçûyînêda ewleke
