CultureTop

Ÿzdîkî- zimanê ÿzdîaye?

Ö’lm vê pirsêda jî ij bîr û bawerîyê aza nîne. Ermenîstanêda r’ohlatnas navê “ÿzdîkî” didine xevatê,wekî kevir kewkî alî gele k’ördnasakin. “Ö’limdarê r’oavayê t’ö wexta derheqa “ÿzdîkî”-da naynne bîr, û t’imê ÿzdîya dinitirînin çawa k’örd. Eva wê yekêva girêdayîye, wekî ö’limdarê r’oavayê lêk’olînkirinê xweye deþtîda h’îmlî t’ev qelfê k’ördaye miletçîtîyê k’etne nav hevk’arîyê û k’etine bin t’esîra miletçîtîya k’örda, k’îjan h’etanî îro h’emzemanîye. Û seva vê ykê dikarin te’na wanxin, ne axir pirsgirêka ö’limdara ewe, wekî serwextvin, k’a ÿzdî zimanê xwe çawa dinitirînin, ew çawa xwe e’ynîdikin û çawa berç’e’vdivin, wekî qîmetê diha mezin wê bide lêk’olînkirina wan.

Îro lîngvonîma “ÿzdîkî” hindava ÿzdîyê Yektîya Sovêtîêye berêda tê xevtandinê, ew isa jî  e’yanbûnê nav wek’îlê ÿzdîyê Almanîayê û hine p’arê Îraqêda berevdike. Ew yek balk’êþe, wekî berê ne kö t’enê ÿzdîyê sovêtîyê ev lîngvonîm didane xevatê. Gönek’arkirina derheqa wê yekêda, wekî ÿzdîya navê “ÿzdîkî” ber xwe derxistîye, wekî  bi ÿt’nîkî xwe ij k’örda cödakin û dewletê k’omek daye vê yekê, ber t’enqîdkirinê t’avnakin. Ÿr’nêst Þantêrê merivnas sala 1895-a wexta serdana deþtîye li Bîrêcîkê (T’irkîa) dide k’ivþê: “Herdö körmancî xeverdidin. Ÿzdî zimanê xwe navdikin”zimanê ezda” (zimanê ÿzdîya) û diwek’ilînin, wekî gendî k’örd bi zimanê wan xeverdidin”. (Ÿr’nêst Þantrê “K’ivþkirinê ÿt’nografîêye derheqa ÿzdîyada”, sala 1895-a).

Dêmek, ÿzdîya nexwestîye navê körmancî” seva zimanê xweyî dê bidine xevatê, bi çêtir h’esavkirina “zimanê ÿzdîkî” (ÿzdîkî). Ya e’cêvmayînê nîne,  wekî ç’e’vkanîya jorgotî bi fe’mberî hindava qelfê k’ördaye miletçîtîyêda tê înk’arkirinê. Û ö’lm jî qestbende h’etanî îro ç’e’vkanîyê heman vedþêre- þirovekirineke vêye din t’ine.

Bêþike, gele ÿzdî dane xevatê û h’etanî îro têrmîna “körmancî” didine xevatê. Bona k’örda û ÿzdîya xevtandina têrmîna k’örd” van dehesalîyê xilazîyê aktîvbûye, saya hevaltîyê k’ördaye dûrdîtinoka, k’îjana r’ojeva miletçîtîyê k’iþandîye li plana pêþin. Berê dewsa vê têrmînê t’emama “körmancî” dida xevatê. Lê îro k’örd “körmancî” h’esavdikin her t’enê zaravekî  zimanê k’örda, k’îjan  isa jî zaravê soranî û zazakî dike nav xwe. Lê p’evgirêdana ÿt’îmologîêye aþkela navbera têrmînê “körmancî û “k’ördî”-da t’ine. Cêr’ibandinê p’evgirêdana isa têr’a bivînin h’etanî niha gîhandine nezerê baþq-baþqe, ij k’îjana hinek miqabilî hevdöne. Angorî fikira Makk’ênzî, «körmagcî” ij xeverê “k’örd” û “manc” (ij Mîdîaê) pêþda haîye. Fikira dinê erdike, wekî “körmancî” ij navê þeherê K’ermanþahê pêþda tê.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button