Alîyê îranî hazirî e’lamkirîye lazmaya h’eyþt welata, nav wê hejmarê- Ermenîstanêye navr’aderbazbûnêye berva be’rê r’azîke. Ij 32 welatê pêþdaçûyînê, h’eyþt, nav wê hejmarê Ermenîstan, Adrbêcan, Qazaxistan, Qirqizistan, Tacîkstan, T’ûrk’mênstan, Ûzbêkstan û Efg’anistan, t’ev Îranê nav hevk’arîya döalî û p’ir’alîye hevk’arîya navr’aderbazbûnêne.
Armên Manvêlyanê p’êþezanê bi pirsê dinîyasîasîya ÿnêrgêtîk û bêqezîabûna ort’emiletîyê
Angorî Armên Manvêlyanê qiseçîyê “R’adîolûr”-ê- p’êþezanê bi pirsê dinîasîasîya ÿnêrgêtîk û bêqezîabûna ort’emiletîyê- hazirîya Îranê goveka leca t’irk-îranîda gere t’emaþekin: h’emtêk’sta wergöhastinê dinîasîasîyêye globalda ew welat dicêr’bîne xwendî semt’ bigre.
Ermenîstan van 30 salê xilazîyê ij heqê hebûna be’rê k’arênek’etîye, çimkî T’irkîayê, k’îjanê dikarbû r’iya Ermenîstanê berva be’ra R’eþ û Sipî ewlekira, sînor dadabû- bi delîlî me’rimkirina Ermenîstanê ij heqê bi konvênsîayê T’MY têr’adîtî.
K’arêk’etina ij pêþdanîna îranîye ewlekirina lazmayê 8 welatê navr’aderbazbûnê, wekî r’iya wan berva be’rê t’ine, cûr’eçapa hevk’arîya neh’îyêda wê çi bigöhêze? E’lametîya alîyê îranî, angorî qiseçîyê “R’adîolûr”-ê, p’ara wêye çawa malhibûnîyê, isa jî sîasîyê heye. “Bi vê yekê, Îran, bi dîharkirina dilre’mîyê, r’iya h’eyþt welate k’ivþkirîye berva be’rê ewledike”. Ij welatê neh’îyê Ûzbêktsan qeleçê diha hingavtinêdaye, ew welat r’ewþa wîye döbare h’esarbûyî heye, çimkî t’emamîya dewletê cînarê Ûzbêkstanê welatin, r’iya k’îjana berva be’rê t’ine, dêmek wê h’emtêk’stêda mecala k’arêk’etina ij pêþdanîna Îranêye heman ferzdive.
Bi xeverdana derheqa p’ara t’öcarî-malhbûnîyêda Armên Manvêlyanê p’êþezanê bi pirsê dinîyasîasîya ÿnêrgêtîk û bêqezîabûna ort’emiletîyê derheqa qîmetê r’iya berva be’rê dide k’ivþê, diveje- me’nîya wêye isa jî mezin heye. Delîva têr’adîtina qîmetê destgihîþtinêda ij pêþdanîna alîyê îranî gelekê k’arêk’evin- ê xebîr difikire.
Ermenîstan çi dikare k’arêk’eve?
“Ermenîstan t’öcarîfitildayîna xweye h’îmlî t’ev Ûr’isêtê û cöda gotî YA t’eþkîldike. Wekî alîyê ermenî bikarve isa jî ij vî t’erefî k’arêk’eve, mer’a lazime dilqqedandina meye çapik sûkê hindî û çînîda heve. Vê gave Ermenîstan ij her t’enê r’iya görca k’arêdik’eve, Görcistane welatê t’ek t’enê, k’îjan r’ê dide me berva be’rê, mecalê dide ij gemîstana k’arêk’evin. Berva ce’nûbê- seva k’arêk’etina ij xetê h’esinîye berva Xeîcê lazime hine pirsgirêkê logîstîk safîkin, cöda gotî, avakirina avtor’iya Þimal-Ce’nûb xilazkin, pey xevtandina k’îjanêr’a wê îht’îmalve p’areke eþîya bihinêrne berva sûkê Asîayê”. Bi fikira Armên Manvêlyan- delîva safîkirina van pirsgirêka dereca dîwanîda k’ara alîyê ermenîye hevsûkirinê wê heve.
Konvênsîayê ort’emiletîyê çi têr’a divînin?
Cara pêþin pirsa dewleta, r’iya k’îjana berva be’rê t’ine, cidî sala 1965-a konvênsîa derheqa t’öcarîya dewletê navr’aderbazbûnêye Nyû-York’êda morbûyî dîharbûye. H’etanî îro derheqa pirsêda cêrge t’eþkîletê ort’emiletîyê, nav wê hejmarê- T’MY, T’BHA, T’SH’ hevr’aqayîlne’me û t’emesûkê pir’hjemar qebûlkirîye. Angorî konvênsîayê mewcûd û qirarê T’MY-ye salê baþqe-baþqe qebûlbûyî- dewletê r’eþayêda- çawa sûbyêktê heqê ort’emiletîyêye bi heqê t’am, heqê wan heye ij h’emû t’oprpaxa û r’êsûrsê okêana h’emdinîayê k’arêk’evin, seva çi h’îmê hiqûqîêye têr’adîtî hene.
