SocietyTop

Serhatîya Ÿzdî Mîrze: ij sêwîtîyê h’etanî mêrxas (p’ara 1-ê)

“Gelo, r’öh’ê Ÿzdî Mîrze nav ÿzdîya indabûye, û hetanî k’engê ewê hêsira bibarînne ser çokê xwe?”,- þiêra þayîrê ÿzdîda tê gotinê, k’îjan p’êþk’êþî komköjîya Þengalê kirîye. Vê maweya wêrankirinê, e’ynatê û bêqewatîyê ÿzdî berê ze’ftir h’ewcê azadar, r’êberê qewatin, k’îjanê bikarve sepk’arîyê cime’ta wan bike t’emamîya pirsa safîke, k’îjan ber cime’tê sekinîne, lê isajî e’detê Ÿzdî Mîrzeyê mêrxasê lêgêndar bidûmîne.

Dest peyk’etinê û warê dijmintayê ÿzdzî  seva belabûna xwendinê hatbûne dadanê. Dewsa wê yekê, wekî  t’arîxa xwe binivîsin û h’îmê nezera xwe e’yanikn, ÿzdîya t’imê seva mayînê þer’k’arî kirîye. Wekî miqatî t’arîxa xwevin, ew mecbûrbûne e’detê zarî çetin bie’frînin, k’îjan bîranîna cime’têye kolêktîvda maye û ij nislekê derbazî nisila din bûye.

Þiêr, serhatî û h’ikyatê ÿzdîkîda h’etanî niha bîranîna derheqa mêrxasê p’ir’hejmarda, ê kö e’mrê xwe dane boy xilazkirina cie’mta xwe, hila hê zêndîne. Lê nav wan xazma navê Ÿzdî Mîrze (1600-1651) mexsûs cöda dive, ê kö h’etanî niha h’esavdive dîharbûna mêrxasîyê. H’eyf, serhatîya wî gele merivava e’yan nîne, nenihêr’î k’elefê kela wî h’etanî niha dikarin ber ç’emê Diclê bivînin.

Baþ, axirsongî ev meriv k’îye, derheqa k’îjanîda Ÿvlîya Çêlêbîyê r’êwîyê osmanîyî e’yan (1611-1683) dinivîse, û k’îjan nav “T’arîxa osmsanîyê” ( 1655-1716) tê bîranînê? Çawa ev yek heycar nav t’arîxa ÿzdîya dive, yazîya Ÿzdî Mîrze bÿi derdayîna û peyk’etina t’ijeye. Lê wîr’a levhatîye evî h’emûþkî bivîne û daxöliqe, k’îjan h’etanî niha gömanê dide t’emamîya cime’ta ÿzdîya.

ZAR’OTÎ

Ÿzdî Mîrze sala 1600-î göndê Baþîkayêda r’û dinêk’etiîye. Ew ç’ûkê sê birabû. Malbata wî ij þêxaye, qedrê k’îjana nav ÿzdîya giranbû. Bavê Mîrze, þêx Þêxo, a’limekî gelekî bi qedirbiû.

Baþîka û gönd-warê cînar t’imê gönd û warê ÿzdîaye ze’f ferz û degmebûn. Zimanê dê seva ÿzdîyê cî h’esavdive zaravê Sûrîa t’arîxîyî e’rebî, k’îjan wana h’etanî niha xweykirîye. Isa jî merk’eza “piþtovanê ÿzdîtîyê”- qewala viraye, ê kö e’detê ÿzdîayî zar t’ehwîlî nisilê peyhatî dikin.

Çend sala pey bûyîna Mîrzer’a, sala 1605-a, r’oja yazî-miqederê hat, k’îjanê t’esîra mezin pey bûyîna Mîrzer’a hiþt. Gele qebîlê k’ördaye sorana û gorana ÿrîþ birne se mîrtîyê ÿzdlîaye Þêxanê, Baþîkayê û Bahzanê. Þêxo þer’vanê ÿzdîya civandin û berxwedan t’eþkîlkir, lê qewata alîya berember nînbû. Ÿrîþbira ÿzdîyê binelî seranser qir’kirin, göndê wan t’alankirin û jin û zar’ r’evandin. Rêberê ÿzdîayî r’öh’anîyî herîbildindî ij Þêxanê hate hewara wan. Axirîya þer’ê giranda dijmin r’evî.

Mîrze û herdö birê wî sag’ man, lê ew mecbûrbûn dîna xwe bidine köþtina bav, dê û p’ir’anîya neferê xwe. Salê nêzîk Mîrze, E’mer û Heyderê birêw î mecbûrbûn nav gele çetinayar’a derbazivn.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button