SocietyTop

Zordestîya malêye ser jinê ÿzdîya wexta koronavîrûsê û karantînayê

Zordestîya malêda û zordestîya nisbetî jina mînanî berê h’esavdivin diyarde k’îjan gele encamê seva civaka Îraqê û ÿzdîyê kêmjimar seranser e’k’sdikin. Delîvê zordestîyê malêda vî we’dê xilazîyêda, “we’dê koronavîrûsê” zêdebûne, çaxê e’mir wexta seh’eta qerewiltîyê hatîye t’er’ibandinê, k’îjanê gîhandîye fiþara p’isîxologîyê nav jin û mêra seranser, Nînêvîaêda 70 delîvê zordstîyê zêdetir hatne tênivîsarê, h’îmlîm nisbetî jin û zar’a.

​Lêk’olînkirinê t’eþkîletada, k’îjan heq û azayê jinada dixevtin, hatîye îzbatkirinê, wekî her jineke Îraqêye pênca malda t’esmîlî  zordestîya bedenî, ç’êr’a û sêk’sûalîyê dive. Lêk’olînkirina wezareta Îraqê, wekî sala 2012-a hatbû belakirinê, daye k’ivþê, wekî,  lap zêde, 36%-ê jinê mêrikrî derheqa k’etina bin vê yan wê ziyana p’isîxologîêye hindava mêrada bûne. 23% t’esmîlî ç’êr’ û ÿ’yt’îya bûne, 6%- t’esmîlî zordestîya bedenî û 9% t’esmîlî zordestîya sêk’sûalîyê bûne.

​Destûra Îraqê “t’emamîya cûr’ê zordestîyê û berbir’îbûna berk’e malêda” qedexedike, çimkî çawa de’wmeþandina miletîêye bi þer’k’arîya nisbetî jina Îraqêda (salê 2013-2017-a), isa jî “de’wmeþandina miletîêye bi qenckirina h’alê jina”, wekî sala 2014-a hatîye qebûlkirinê, de’wa qebûlkirina qanûndarîya derheqa zordestîya mqabilî jina dike.

​Lêbelê, zordestî çadirgehê seva kesê cîgöhastî, li þeherê Mûsilê, li göndê neh’îya Nîmrodê, R’abîayê, Bart’layê, Baþîkayê, Hamdanîayê, Baacê û Zammarêda, zêdebûn, k’îdrê ev delîv hebûne. Hine delîva bêt’erbûna dereca zordestîyê hildaye nav xwe, nav wê hejmarê: “k’ötan, birçîbûna jina, bi þirîtê k’ötana jina, sêk’sa miqabilî xwestina wê, ber qewm û hevala bêqedirkirina wê,  kör’kirina p’or’ê hine jina”. Gîhandina li köþtinê, çaxê hine jina qeza Nînêvîaêda dest zordestîyê û travma, k’îjana wana stendine, gîhandine xweköþtinê.

​Xaçp’arêz, ÿzdî, kakaîyê jin û ê din jî h’evsa xwe zordestîyê nekirine, delîvê zordestîyê Têlk’îfê, Al-H’emedanîyê, Þengalê û Baþîkayêda bûne.

​Komîtêa SÊDAW-ê e’lamkir, wekî “ nezerê e’detî, angorî k’îjana jin t’esmîlî mêra divin yan dilqê stêrêotîp dilîzin, praktîka sade dayîmdikin, ê zordestîyê yan mecbûrkirinêva girêdayî, isa jî zordestî û sûck’arî malêda”.

​A lema Komîtê e’lamkir, wekî “lazime mecalê k’ardar qebûlkin seva hilanîna van nezera û praktîkayê, nav wê hejmarê xwendin û mecalê salixdayîna t’omerî, t’ev wê yekê, wekî k’omekê bidin e’deta bidine hilanînê, k’îjan p’êxemê berembertîya jina dixin.

​Nav serk’arîya T’eþkîleta miletê yekbûyî isa jî t’emî têne dayînê, wekî qanûndarîya derheqa zordestîyê nisbetî jina pêþvantîya profîlaktîkîê paþda da û cêrge wesîle têr’a dîtin, ê isa çawa berne’ma r’onkayê û bilindkirina xebîrîyê bi mecalê salixdayîna t’omerî, lê isa jî propaganda qinyata û fikrê derheqa zordestîyê nisbetî jina û heqê mêriv berne’mê xwendinêda.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button