SocietyTop

Qir’a ermenîya: Delîl

24-ê meha sala 2015-aye nîsanê derge-dîwanê osmanîyê Kostandnûpolsêda (Stembolêda) destbi girtina fikirdar û þöxölvanê ermenîaye seranser kirin.

24-ê mha nîsanê bi r’emzî h’esavdive r’oja Qir’a ermenîya, çimkî wê r’ojê t’irka fikirdarê ermenîya t’önekirin.

​Nav me ew fikra þaþ belabûîye, wekî Qir’ sala 1915-a destpêbûye. Lêbelê, qir’ê ermenîaye ösûlbûyî ij sölt’an E’bdûlh’emîdê döda  salê 1894-1896-ada destpêkirî​hatne mîaserkirinkê. Cont’irka ç’e’v daye mesela E’bdûlh’emîd.

​-Qir’ h’etanî sala 1923-a berdewambûye. Sîasîya T’irkîaêye qir’kirinê isa jî pey salê 1915-23-ar’a berdewambûye- T’irkîaêda pey salê 1915-23-ar’a miqabilî ermenîyê mayîn bi zordestîya, cîr’aqetandina û sînorkirinê cûr’ê baþqe-baþqe.

​-Salê 1937-38-a bi qir’a Dêrsimê, dest k’îjanê ermenî ziyanê k’etine,  ê kö vira sit’arbibûn û dewir û zemana vira jîne,

​-Sala 1955-a qir’a ermenîya û yûnanîaye bi sirêye stembolêda,

​-Salê 1990-î- t’evbûna ÿrîþbirê t’irkaye li þer’ê Arsaxê,

​-sala 2007-a-köþtina Hrant Dînk’ê þöxölvanê civakî, r’ojne’mevan,

​-24-ê meha sala 2011-aye nîsanê- köþtina Sêvak Balik’çiyê qölixçîyê ermenîyî e’skerîêyî we’deîyî p’are’skerê t’irkîda,

​-mehê sala 2014-aye adar-nîsanê- alîk’arîya li ÿrîþkirina ç’ekdaraye ser K’êsabê,

​-T’irka ermenî, yûnanî, mexîn, e’reb qir’kirine, wekî mal-milk’ê k’îjanaye h’ejok û neh’ejok ij malê wan birine û meh’andine.

​Qir’a miqabilî ermenîya  mîaserbûyî nav t’arîxa dinîayê sûck’arîya pêþine miqabilî merivayê. Wexta qonaxa qir’êye pêþin ermenî mecbûrkirin: dîngöhêr’îvin û bi navê t’irkî navgöhêr’îvin, encamêda bi seda h’ezara ermenî hatne îslamkirinê û ij e’sil-e’sasê xwe hatne bir’înê.

​Qebûlbûîye hejmara cangorîyê qir’a ermenîya h’esavkin 1,5 mîlîon, lêbelê ew her t’enê encama qir’a sala 1915-ada, vê delîvêda hejmarê nikarin h’esavkin ya e’k’skirina þikilê r’astîyê, çimkî e’detî delîvê hemanda îht’îmal nîne hejmara dörist t’emsîlkin. H’eyf, hejmara cangorîya dikare diha ze’fve, xazma, wekî em h’esavkin, wekî qir’ sala 1894-ada destpêkirine û h’etanî sale 1923-a k’iþandine.

​Isa jî ew yek bû encama qir’ê, wekî binelîyê Ermenîstana R’oavayê ne kö t’enê qir’bûn, mîrat’a wane t’arîx-medenyetî hate t’önekirinê, lê isa jî ermenî ij wet’enê xwe me’rimbûn.

​H’etanî îro t’opraxa Ermenîstana R’oavayêda ermenîyê xewlebûyî dijîn, ê kö tirsa e’slê xwe vedþêrin.

​Ij 22-ê meha sala 1920-îye çirîa paþin h’etanî îro T’irkîayê 80%-ê Cimhöryeta Ermenîstanê zêdetir zevtkirîye- nav wê hejmarê- wîlayet’ê Wanê, Bit’lîsê, Erzörimê, Trapîzonê, Qersê û Sörmelîyê. Sala 1993-ada Tirkîa nisbetî CE e’melê þêr’- h’esarkirina bêqanûnî, mîaserdike.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button