Van xilazîya yekî bi navê S. Sûlt’anyan li nav-nîþanê derge-dîwanê CE-êye berê û niha derheqa wê yekêdagönek’arkirina dide sewtkirinê, wekî ew heqê kêmjimarê miletîyê dit’er’bînin û CE-êda seva evê xilazîyê þertê h’emjîyînêda mecalê jîyînê nae’frînin.
Angorî salixê nêzîkî aqila, S. Sûlt’anyan wek’îltîyê t’eþkîleteke ne’yane bi navê “Merk’eza heqê mêrive ÿzdîya” dike. Çawa nivîsara Þombî Þarp’ê ösûlvanê T’eþkîleta miletê yekbûîyî miqîmîda tê gotinê: “hevalk’arê nivîsarxana qasidê T’eþkîleta miletê yekbûîyî heqê mêrivî herîbilinde serekeyî bi pirsê kêmjimarayî berê” bûye.
Gere bidine k’ivþê, wekî kêmjimarê miletîyê, k’îjan CE-êda dimînin, nav wê hejmarê- ÿzdî, bi t’emamîya heqê bajar’vanê CE jêhatîne, nisbetî wan t’ö varvêþîk dîharnave. Seva wan, lê isa jî her bajar’vanekî CE-î din CE-êda mecalê mayîna þertê h’emjîyîna weke hev hene.
Cöda gotî, seva xweykirin û pêþdabirina sifetê miletîyê CE-êda mecalê ÿla ÿzdîaye degme hene.
Ÿzdî h’îmlî olk’ê CE-êye Armavîrê, Araratê, Aragasotnê, Kotayk’ê, Þîrakê, Lor’îê û þeherê R’ewanêda dijîn. CE-êda 21 göndê mayîna ÿzdîya hene- 20- olka Aragasotnêda, yek, olk’a Armavîrda.
-Mek’t’evê 6 gönda, k’îderê her t’enê ÿzdî dimînin, bi navê fikirdarê ÿzdîne, 5- olk’a CE-êye Aragasotnêda, 1- olk’a CE-êye Armavîrêda,
-ij sala 1990-îda mehne’ma Yektîya ÿzdîaye miletîêye “Ÿzdîxane”-ye döziman çapdive,
-ij meha sala 1990-îye çirîa paþin ij r’adîoya Civakî e’lameta herr’oye bi zimanê ÿzdîkî tê dayînê (niha- bi we’dê 75 deqe),
-ij sala 2005-ada k’itêvê ziman û e’debyeta ÿzdîkîye dersa çapdivin (dersxanê 1-12-a, h’eme’frandar- E’zîzê E’mer û H’esenê Þêx-Me’mûdê),
-dersê ziman û e’debyeta ÿzdîkî weke þêst mek’t’evê CE-êda têne dayînê,
-dersdarê ÿzdî hrsal careke din têne hazirkirinê (h’etanî van xilazîya înstîtûta CE-êye xwendinê û ö’lmda),
-dersdlarê ÿzdîye xevata xweda berbiç’e’vbûyî hindava wezareta CE-êye xwendinê, ö’lm, medenyetê û sprotêda layîqî helandayîna bûne û divin,
-bajar’vanê ÿzdîye p’ir’hejmar layîqî r’öh’darkirinê h’ökömetî û serwêrtîya bûne,
-sala 2014-a h’ökömeta CE k’omeka p’eretî (100 h’ezar dolarê WAY) da ÿzdîyê Þengalêye p’enaber,
-wek’îlê CE ij dik’a T’eþkîleta miletê yekbûyî û Mînska p’aytextê Bêlar’ûsêda derheqa qir’a ÿzdîyada xeverdan û t’enqîdkirin,
-sala 2018-a civaita CE-ûêye Miletîyê qir’a ÿzdîyê Þengalê naskir,
-sala 2017-a t’eþkîla yektîya nivîsk’arê h’emermenîda p’ara nivîsk’arê ÿzdî vebûye, k’îjan e’frandarê ÿzdîye ne kö t’enê Ermenîstanê, lê isa jî r’ûbarê dinîayê belabûyî dicivîne. Sala 2020-î berevoka e’frandinê 16 e’frandarêÿzdîye e’wil r’oayî dîtîye, mehene’ma p’arêye “Kanîya sipî” heye,
-mozexana ösûla Serdiravêye bîranînêda nîvheykelê Ûsiv begê wek’îlê ÿla ÿzdîayî þêwirxana Cimhöryeta Ermjnîstanêye e’wilda hatîye danînê, fotoþikil û qinyatê derheqa gilîkirina evê xilazîyê û Cangîr Ag’ayê r’êberê r’ezedilvanê ÿzdîye þer’ê Serdiravê, Baþ Aparanêda hene,
-göhdarxaneke akadêmîa wezareta CE-êye xwexweykirinêye ser navê Vazgên Sargsyane e’skerîêda hila hê ij xilazîya sedsalîya 20-îda bi navê cangîr Agxaye. Göhdarxanêda isa jî nîvheykelê Cangîr Ag’a hatîye danînê, û göhdarxanêda qinyatê gilîkirina derheqa mêrxasê ÿzdîayî miletîyêda hene,
-neh’îya þeherê R’ewanêye Nor Nork’êye fermandarîêda heykelê Cangîr ag’ayî çapmezin hatîye danînê,
-navê Cangîr Ag’a k’ûçeke neh’îya R’ewanêye Avanêye fermandarîê kirine,
-K’ûça ser navê Cangîr Ag’a isa jî olk’a CE-êye Armavîrêda heye,
-xasbaxçê R’ewanêyî “Gölover’”-da heykelê bîranînêyî dayîmkirina bîranîna cangorîyê cime’ta ÿzdîaye salê 1915-a û 2014-a hatîye danînê,
-dersxana mek’t’eva göndê olk’a CE-êye Aragasotnêyî Artaþavanêye e’skerînasîyê bi navê K’erem Siloyanê mêrxasê þer’ê çarr’ojêye,
-k’ûçeke göndê olk’a CE-êye Araratêyî Craþênê bi navê Gagîk Hacoyanê sala 1992-a Arsvaþênêda þeh’îdbûîye. Heykelê bîranînêyî dayîmkirina bîranîna Hacoyan, lê isa jî þer’vanê ÿzdîye azadarîêye dine cangorîbûyî þeherê Artaþatêda hatîye cîwarkirinê,
-pant’êona (mexber) “Êr’ablûr”-da cinyazê 5 ewledê ÿla ÿzdîa h’edkirîne. Þer’vanê ÿzdîye dine azadarîyê mexberê miletîyêda h’edkirîne,
-warê CE-êye jîyînêye p’ir’hejimarda mezelê gendî ÿzdîaye miletîêye cöda hene,
-înstîtûta akadêmîa CE-êye ö’lmaye miletîêye r’ohlatnasîêda xevatçîyê ÿzdî heye,
-ÿla ÿzdîya civata CE-êye miletîyêda bi dêpûtatekî t’emsîlbûîye,
-CE-êda e’yd û r’ê-rizmê ÿzdîaye miletîyê bêfedîkirin têne k’ivþkirinê,
-CE-êda t’iþkîletê ÿzdîaye civakîyåe p’ir’hejmar hene.
Ij serbestbûnê virdatir k’itêvê derheqa ÿzdîyada û ÿzdîkîye p’ir’hejmar çapbûne.
Ew fikir, wekî h’ökömet k’omekê dide wa gotî serk’arê ÿla- heqê gilî deþta salixdayînêda dide wan, lê evê xilazîyê t’ev h’ökömetê “mîfek” e’firandine, wekî Ermenîstan seva miletê kêmjimar dewleta herebaþe”, boþ û bêcavdare.
CE-êda r’esmî 11 miletê kêmjimar têne naskirinê, nav wê hejmarê- ÿzdî. Ew k’îjan ÿlê îzin daye S. Sûlt’anyan ij navê wê xeverde? H’erke pirsgirêkeke ÿlekê heye, ew dikare bêfedîkirin ewê bike dengî, û em bawerin, t’ö ÿlek pirsa dengîkirina pirsgirêkê xweda h’ewca kesekî din nîne… Seva erêkirina gotinê dikarin lap kêm ij serk’arê hima 10 ÿlê mayîn bipirsin.
Mecalê CE-êye salixdayînê, þikir Xwedê, aza û bêfedîkirinin, û her kes bi wan pêþda tê- bi t’emsîlkirina r’a û nezera xwe, û h’etanî îro, cöda gotî, kesek ij ÿla ÿzdîya, seva fikirê xwe, k’îjan mecalê Ermenîstanêye salixdayînêda dîharbûne, r’astî qedexe û astenga nehatîye.
Tê gotinê, wekî delîv hatne tênivîsarê, çaxê arizîtîya ÿzdîya, xazma e’rd bêqirar hatne hildanê.
Eva gönek’arkirina bêh’îme. Bira bare mesleke hindava meh’kemêda erêbûyî bê anînê, wekî “bi cûr’ê bêqirar arizîtîya ÿzdîya hatîye hildanê”, xazma- e’rd.
Belê bira S. Sûlt’anyan îzbatke, wekî ij yekî arizîtî hima bi derk’etina ij gendî arizîtîya miletîyê hatîye hildanê (çi h’esavdive hildan?).
Bi cemkirina ya jorgotî, carekê jî gere bê gotinê, wekî ew çi CE-êda seva xweykirin û pêþdabirina sifetê ÿzdîaye miletîyê hatîye e’frandinê, t’ö welatekî dinîaêda t’ine. Ya gotî lap kêm bi delîla hate k’ivþkirinê.
Û tiþtekî ferz: ew k’engêva S. Sûlt’anyan bûye piþtovanê ÿlê (a) û bi xemê wê (an) dijî? Seva ÿla ÿzdîya ewî çi kirîye? Ew lap kêm gere zimanê ÿzdîkîyî dê hînve, t’arîx û deba ÿzdîya bizanve, yan îna bi deg’elkirin û fe’þkirina r’astîyê ew û ê mînanî wî nikarin xêrxwezî û eleqetê cime’tê ermenîya û ÿzdîaye meh’kem û bêqösûr bit’er’ibînin.
Belê, Cimhöryeta Ermenîstanê isa jî welat û dewleta ÿzdîyaye, û ÿzdî bi göman û bawerîya mezin dîna xwe didine pêþer’ojê.
Bera kes necêr’bîne û gömana wî t’ineve, wekî dikare qösûrê bîne ser xêrxwezîya ermenî-ÿzdîaye bi sedsalîaye qalbûyî.
