SocietyTop

E’lametîya t’eþkîleta nedîwanîye t’evayî: bela hûmanîtarîyê seva ÿla ÿzdîya û encamê borana KOVÎD-19- li Îraqa Þimalê

20.04.20

Bibihên salix-sûlixa

1.E’lametîya t’eþkîleta nedîwanîye t’evayî: bela hûmanîtarîyê seva ÿla ÿzdîya û encamê borana KOVÎD-19- li Îraqa Þimalê

Îraqêda bela hûmanîtarîêye pêþdahatinê û bela goveka bêqezîabûnêda pêr’a digihîjin. Belqîtka KOVÎD-19, borana pêþda diçe,  k’ûrdike, k’îjan nisbetî cîgöhastina ÿlêye t’emamîya welêtdaye, nav wê hejmarê wan, ê kö  beyantî dîtine, k’îjan dewleta îslamîyê Îraqê û Sûrîaêda kirin.  Ev û ÿlê dine bêy wê yekê jî zedebûyî niha li sînorkirinê cîlipatê diqelibin, k’îjan t’er’ibandinê r’öh’nasîêye h’îmê wanda k’ûrdikin, k’îjan dikarin bigihînne zêdebûna hejmara xweköþtina. Pêþtirî wê, kolpasa malhebûnîêye van xilazîaye li Îraqê nemeh’kemîya sosîalîyê k’ûrdike û vakûûm-valatîya bêqezîabûnê die’frîne, çi, sirîya xweda, töriþkirina ÿrîþbirinê dewleta îslamîêye paþwextîyê bilinddike.H’ökömeta Îraqê û T’eþkîleta miletê yekbûyî, nav wê hejmarê t’eþkîleta sag’lemîxweykirnêye h’emdinîayê, dikarin niha e’melê sade û ÿfêktîv pêþdestkin, bi  çûyîna li van gava: ösûla sag’lexmîxweykirina civakîye Þengalêda û Nînêvîya mûhafaza diha berfireda hindava DE’ÎÞ-nda wexta zevtkirina wêye zalim û qir’a Îraqêda hate t’önekirinê, ya sala 2014-a destpêkirî. Bi salixê T’eþkîleta miletê yekbûyî, 1,8 mln meriv dimînin çawa merivê cîgöhastî, ê kö çadirgehê seva kesê höndör’e cîgöhastîdaye li t’emamîya Îraqê dimînin- dest nemeh’kemîya tê xweykirinê û t’inebûna xevata t’ecdîdkirinê. Praktîka destþûþtinêye h’emdinîayê k’ese t’êra wê yekê nake, wekî belabûna nexweþîya r’êspîratorîyê, ya mînanî KOVÎD-19, bidine r’awestandinê, þertê isada, wî çaxî çawa dûrk’etinasosîalîyê wê bimîne ya ne îht’îmal li çadirgehê bi sixtîya binelîaye bilind, li k’ö bi deha mal k’ese r’ex hevda dijîn. Vê gavê mecal t’ine masþtab-çapa belabûna belhqîtkê têderxin, çimkî çadirgehada t’ö t’êstkirineke vê nexweþîyê nayê kirinê, lê sînorkirina cîlipatê p’êxemê xevata t’eþkîletê merivdostîyê dixe, k’îjan hûrmûrê lazmaya pêþine h’îmlî t’emsîldikin, ê  isa çawa erzaq, av, dû-derman. Gele ÿzdî dixwezin paþda veger’ne li Þengalê, lê bêqezîabûn, dasekinandin û ximzetk’arîyê h’îmlî mînanî berê t’inene, wekî paþdaçûyînê ewlekin. Vê gavê neh’îyêda serî-binî dö nexweþxane hene, û  her t’enê alet’eke hewagöhastina p’iþikaye nee’slîye seva alîk’arîya li binelîyê vê gavê, wekî weke 160 h’ezar merivin.

T’eþkîleta sag’lemîxweykirinêye h’emdinîyê bi cûr’ê lez gere þandê biþîne li Þengalê, T’êl-Afarê û Nînêvîayê û bona derbazkirina cêr’ibandina li t’emamîya çadirgehêhönödr’e cîgöhastî ewleke. Isa jî encameke belqîtka KOVÎD-19-ye xirave li Îraqê h’esavdive t’esîra r’öh’nasîyê li ser k’omê töriþkirinê, nav wê hejmarê ÿzdîya, t’ûrk’mêna û xaçp’arêza, çawa  mexînin. H’etanîpêgirtina nexweþîyê t’eþkîleta ”Doxtir bê sînor” derheqa borana silametîya r’öh’nasîêye nav ÿzdîaye li Îraqêye giranda e’lamkir, nav wê hejmarê hejmara xweköþtina. T’emamîya ÿzdîyê binelî travma r’öh’nasîyê dijîn, wekî bi aktê qir’ê pêþda hatine, lê ij wan hinek çetnayê r’öh’nasîêye çetin t’eþhîrdikin. Nav wan, ê kö t’esmîlî töriþkirina bilindbûyî dive- jin û qîz, wekî t’esmîlî zordestîya qismîye ösûlî divin, lê isa jî kör’ik, ê kö bi destê zorê hindava DE’ÎÞ-êda hatne bervnivîsarê. Vê gavê t’ö qencbûneke travmalogîyêye ÿfêktîv nadne zar’a, ê kö hêsîrtîyêdanin yan pey þêr’r’a r’û dinê k’etine.KOVÎD-19 isa jî gîhandîye r’awestandina piþtgirtina t’êrapîya p’isîxososîalîêye sînorkirî, k’îjan dihate dayînê.

P’êþezanê li goveka sag’lemîya p’sîxîkîê bi seda kesê bajar’vanîyê dîahrkirine, ê kö t’esmîlî töriþkirina xweköþtinêye bilind divin, û idî e’lametî hatne stendinê derheqa dö xweköþtinada bi r’iya xweþewtandinê. Gele cêr’ibandinê xweköþtinêye din mînanî berê dest stîgmatîzasîayê tênenivîsî dimînin. T’eþkîleta sag’lemîxweykirinêye h’emdinîyyê borcdare bêe’glekirin bi vê borana sag’ljmîîya p’sîxîkîêye mh’kem mijûlve û þöxölê salixdayîn-r’onayîdarîêye berfirebûîye bi e’þiratîya xweköþtinê bide derbazkirinê.

KOVÎD-19 û carekêva nimizbûna qîmetê nevtê gîhandine wêranbûna ÿkonomîka îranî, bi hiþtina valatîya bi qezîya seva xevtandina DE’ÎÞ-ê. R’astî jî,bêqirarîyê sîasîêye dest vê yekê pêþda hatî û dötîretîyê sosîalaîyê hima wan þerta tînne bîr, ser k’îjana dîharbûnê DE’ÎÞ-êye diha zû û t’erefdarê wê bawerbike deh sala pêþda wexta pêgirtina xweye e’wil pêþda çûn. Bi salixê k’oma boranêye ort’emiletîtyê, DE’ÎÞ-ê byûlêtêna xweye “Al-Naba”-êye herhevtêye salixdayînêda gazî þer’vanê xwe kir ÿrîþkin û dijminê xwe sistkin, h’etanî göhê wan ser belqîtkêye. KOVÎD-19 isa jî dûrk’etina hine qewatê koalîsîone ij Îraqê lezist, bi sistkirina e’melê ek’sîtirsk’arîyê, wî çaxî, çaxê hine girtîyê DE’ÎÞ-ê van xilazîya ij kelê Sûrîayê r’evîn. Lazmaya e’seyî heye nav wergöhastina p’ara bêqezîabûna bajar’vanîyê, wê yekêva girêdayî, wekî r’ezedilvanê neh’îya polîsîa t’ifaqdarîêye yekbûyîda bicivînin,  k’îjan piþta serdestîya qanûnê digre û  miqatî t’emamîya bajar’vna dive, bêy h’esavhildana ayîna dîn yan arizîtîya qebîlê. Bona e’k’sîe’melê qezîya DE’ÎÞ-ê, k’îjan tê xweykirinê, h’ökömeta Îraqê t’ev T’eþkîleta miletê yekbûyî gere bik’eve nav hevk’arîyê û cefê bona wergirtina ç’ekdarê DE’ÎÞ-êye li cavdarîêye bona qir’ê, sûck’arîyê miqabilî merivayê û sûck’arîyê e’skerîyê lezbêxe, lê isa jî sûck’arîyê jorgotîye ort’emiletyê wergire nav qanûnne’ma xweye cezakirinê. KOVÎD-19 ew belqîtke, ya mînanî k’îjanê me hila hê nedîtîye. Ew, ê kö qir’ û nenerê dine seranser dîtne, niha hîvîya vê mirina bêzarin, bi t’inebûna mecalê derk’evne miqabilî wê. Qezîya hevr’êkirinêye bêqezîabûna h’emt’omerîye berbiç’e’v heye, h’erke DE’ÎÞ evê mecalê bide xevatê seva careke din berevbûnê û paþdahatinê, lê ew nee’seyîye isve. Derge-dîwanê Îraqê û T’eþkîleta mileetê yekbûyî gere niha e’melbikin, bi:

​-Þanda T’eþkîleta sag’lemîxweykirinêye h’emdinîaêye li Þengalê, T’êl-Afarê û li deþta Nînêvîayê bi t’amkirina li derbazkirina cêr’ibandina seva KOVÎD-19 t’emamîya çadirgehê seva kesê we’delî cîgöhastîda.

​-Plana T’eþkîleta sag’lemîxweykirinêye h’emdinîayê bi þer’k’arîya miqabilî borana li goveka saglemîya p’sîxîkîê, nav wê hejmarê þöxölê salixdayîn-r’onayîdarîyêye bi e’þiratîya xweköþtinê.

​-Lezxistina qewatêye bi wergirtina ç’ekadrê DE’ÎÞ-êye li cavdayînê bona sûck’arîya qir’ê, sûck’arîya miqabilî meribvayê û sûck’arîyê e’skerîyê, lê isa jî wergirtina sûck’arîyê jorgotîye ort’emiletîyê li qanûnne’ma xweye cezakirinê

​-Þanda T’eþkîleta miletê yekbûîye bi dayîna ardimîyê li Îraqê û serwêrtîya komîsarê T’eþkîleta miletê Yekûbûîyî herîbilindî bi heqê mêriv gere, k’îderê ew îht’îmale, monît’orîngê mîaserkin û got’arê derheqa hevvagirêdana t’edbîra t’emsîlkin, ê hindava meqametêda qebûlkirî ya betalkirina þöxölvanîya KOVÎD-19, li heqê mêriv.

​Binda 25 t’eþkîleta qolkirîye.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button