SocietyTop

Þaxê sîasîya ntêgrasîya întêkgrasîya sosîalîêye Avropayêda: meremê e’fradina Civaka seva giþta

Fêdêralîzm” yan h’eta “konfêdêralîzm” dikarin bivne mecalê dörist h’evsa xwe encamê pêþdaçûyîna qewmandinaye vî cûr’îye neyênî bikin. Xevtandina “fêdêralîzm”-êye milahîm û e’frandarîyê dikarbû bibûya ÿkvîvalênta ösûla t’ezeye fûnksîonal. Fêdêralîzmê cedandina kêmjimarê ÿt’nkîêye qanûnî û xweykirina cûr’ê e’mirjîyîna xwe, e’deta û t’omerîbûna t’opraxê bie’dlîne- t’ev heqê k’oma ÿt’nîkîêye bona xweykirina medenyeta xwe, r’ûmeta mervayê û avtonomîya sîasîyê. Hevk’arî bi meremê pêþdaçûyînê nav hevk’arîya civakê yekbûyî, civyayî dilqê ferz dilîze. Ew ser h’îmê sîasîyê têne avakirinê, bi t’emsîlkirina civaka bajar’vanîêye diha berfire t’eþkîlbûyî, k’îjan helana dide berembertî, t’evbûna bajar’vana û heqîya sosîalîyê. Astenga sereke ser r’itya întêgrasîya solsîalîyê h’esavdive jênehatina qedrê t’emamîya heqê mêrve seva giþta bigrin. Civakê înklyûzîv ser h’îmê îzin û exterîane. Heq goveka ewledikin, k’îjanada meriv dikarin bivne endamê civakêye berember. “Heqê mêriv”- ew îht’îmalîye- bivne endamê civakêye bi heqê berember. Eva naskirina hemû îzin û exterîyaye seva giþta nav pêvajoya pêþdaçûyînê û þer’k’arîya t’ev xeleqê civakê t’exmîndike, k’îjan digihînne varvêþîyê û k’esîvbûnê. Heqê mêriv h’esavdivin ê malhebûnîyê, sosîalîyê û medenyetî, lê isa jî bajar’vanîyê û sîasîyê. Ew hevva girêdayî û bêp’arin.

H’ökömet cavdarîyê dik’þînin seva e’frandina þerta seva ardimîyê bidine meriva li naskirin û mîaserkirina heqê wan. Heq- ew h’îme, ser k’îjanî civakê înklyûzîv e’meldikin.  Mecalê meremhinartîye bi dayîna k’omekê li p’enabera diha baþ dixevtin, h’erkeew xwe dispêrne îzin û exterîya, çimkî ew îznê didine p’enabera fermandarîyê mecbûrkin diha baþ bixevte. Aþkeladive, wekî îstîmarkirina malhebûnîyê û k’ûvîkirina p’isîxologîyê-  civakê xevatçî-mîgrantaye civakê p’enaberîyê civaka nebêqezîa die’frînin. Çawa Kînxîdê Mûþakodzî dide k’ivþê: “Ew h’esîna e’ynîtîya h’ijmek’armayînê t’ecdîddikin, k’îjan heycar bi wê yekê qewîndive, wekî p’ir’anîya bajar’vana kolonîalîzma serwêrîkirina t’omerîva cemdive, heycar tê qebûlkirinê çawa ya lazim çawa meh’kem”.

Dîsa astenga zêdebûnê li ser r’iya gihîþtina yektîtya sosîalîyê Avropayêda h’esavdive fragmêntasyîa cûr’ê xwe, r’êaksîayê ÿt’nîkîyê, olî û medenyetîva girêdayî, ser t’esîra globalîzasîayê. Ev firqî bi dereca berç’e’v li salêkonflîktê berk’ û qir’a hatne ker’kirinê. Civak seva giþta xeleqê asosîatîv, girtina qedrê t’emamîya heqê mêrit û azayê h’îmlî, werdigre, bona þerta, wekî k’omekê didine yekbûna sosîalîyê, û mecalê diha berember seva cime’ta giþta li plana destgihîþtina li r’êsûrsa û xizmetê soaîalîyê ewledike. T’emamîya van mesela h’îm die’frînin seva e’frandina wergöhastinê înstîtûsîonal, k’îjan adêkvatîya pêþnivîsarê sîasîya ardimîyê ewledikin. Evê dikarin bi wergöhastinê lez þirovekin, lê isa jî bi xeysetê medenyetî û sosîalîyêe k’ûr þaxgirtî û hîbrîdkirina modêrnîzmê û e’deta. Lêbelê, em gere wê delîlê binxetkin, wekî em h’esvavdivin þe’dê careke din qîmetkirina peyhatinê globalîzasîayê û neh’îkirinê, wekî van çend salê xilazîyê bûn. Eva seva fikrê t’eze bergehê û pêþdanîna bi berne’ma qebûlkirina p’enabera die’frîne. Dilqê ferz nav r’astkirina eleqetê hevalk’arîyêye dêmokratîya p’ir’ÿt’nîkda dilîze.

Дьhа зедә бьдьнә к҆ьвше
Back to top button