Mîya Sandêrs. Zanîngeha Arîzonayê, Tûson, WAY
Mîrat’a qeyserîyê û axirîya ÿzdîya
P’ir’anîya malê ÿzdîya, ê kö salê 1995-1997-a mihacirî WAY bûne, çûn,- wekî h’evsa xwe r’êjîma Saddam H’öseyên bikin. Pêþtirî wê yekê, gele ÿzdîya, ê kö mihacirî Arîzonayê bûne, salê 2004-2010-a wexta okûpasîa Amêrîkaêye e’skerîyê t’ercmeçî qölixdikirin. Qölixkirina wane ordîya WAY-va girêdayî vîzayê mexsûs dane wan seva mihacirbûna li WAY û dayîna e’rzê seva stendina grîn-k’artê. Angorî pirsyara, p’ir’anîya ÿzdîyê Arîzonayê bi van vîza û bi hevvacembûna mala cîgöhêzî WAY bûne. Van xilazîya, ê ij hêsîrtîya DÎ r’evî, bûne mihacirê lape xilazîyê li mihacirata ÿzdîya. Mîrat’a hazirîya Amêrîkaêye qeyserîêye li Îraqêye xbilazîyêva girêldayî û ferztîya alîk’arîya mîgrasîon seva t’ercmeçîya û ÿzdîyê Amêrîkayê gömana mezin hebû, wekî h’ökömeta WAY wê bê hewara wan, çaxê DÎ bi’keve.
Destpêbûna meha sala 2014-aye t’ebaxê ÿrîþ birne ser ÿzdîyê ç’îayê Þengalê. Þengalê t’esîra mezin ser civakê çawa höndör’ê welêt, isa jî welatê derekeda hiþt. “Dewleta îslamîêye Îraqê û Lêvantaîlîê DE’ÎÞ” Þengalêda gönd û þeherê ÿzdîyada þaxveda (Dûls, 2016). Dûls da k’ivþê, wekî evê qewmandinê gîhande cîgöhastina 2000.000-300.000 ÿzdîya ij Îraqa Þimalê. DÎ t’emamîya ÿzdîyê girtîye 14 salîyê mestir köþtin, yanî- 2000-4000 meriv. Gele jinê ÿzdîaye mêrnekirî hatne r’evandinê li hêsrtîyê, lê gelek hindava ag’ê xweda t’esmîlî þöhörandina ösûlî dibûgn. Gele jin û mêrê e’mirda mezin hatne köþtinê, lê jinê mêrkirî t’ev zar’a r’evandine li hêsîrtîyê. Zar’ê ÿzdîya hatne r’evandinê, wekî hînvin çawa þer’vanê DÎ û ce’sûsê miqabilî ÿla xwe (Dyls, sala 2016, belgê 133-a). Bi h’esavê meha sala 2019-aye gölanê t’opraxê DÎ ÿp’êceyî hatne wêrankirinê, lê bi h’ezara jin û zar’a sit’ar çadirgehê mihacirada dîtin. Jinê din çûne li Almanîayê, wekî alîk’arîya p’isîxologîyê bistînin. Hine lêk’olînvan göhastina nav bawerîya ÿzdîaye Îraqêda û li mihaciratê pey ÿrîþkirina sala 2014-ar’a didine k’ivþê.
T’omerî, mihaciratêda h’esîna nasnama ÿzdîaye mezin dihate binxetkirinê, himberî p’evgirêdanê t’arîxîye din. Seyf, çapikê ÿzdîyî Arîzonayêda û t’ercmeçîyê ordîya WAY-îe Îraqêda, serhatîya xwe gilîkir naskirina ÿzdîya û berbir’îbûna ÿzdîya berva h’ökömeta WAY. H’etanî þer’ê Amêrîkaêyî sala 2003-a, bile h’erke hûn biçûyana Îraqê, k’esî derheqa ÿzdîyada nebihîstibû. Ew divêjin, wekî h’ökömeta t’eze t’eþkîldikin û destûra t’eze hazirdikin. Kesekî derheqa ÿzdîyada nizanbû, û niha giþta xevera “ÿzdî” gotin. Niha ew me nasdikin. Pey sala 2014-ar’a, pey wê yekêr’a çaxê DÎ h’icûmî ser me kir, r’oja 3-a yan 4-a Amêrîkayêda ber Mala sipî þikyat kirin: “Emê vira neçin, h’etanî hûn seva me tiþtekî nekin”.
Wî çaxî ordîya WAY idî çûbû. DÎ 1/3-a t’opraxa Îrqaê zevtkir, lê WAY wira nînbû, çimkî wana xwe berîdayî t’exmîndikir, û p’evk’etina hindava wanda hindava h’ökömeta Îraqêda nehate qebûlkirinê. Wî çaxî Obama ÿzdî naskirin, û wî çaxî r’êberê þêwirxana Îraqê kire qîjîn, wekî piþtgirîya ÿzdîya bistîne (eva bi mecalê salixdayîna t’omerî dihate e’lamkirinê). Obama got, wekî wê alî ÿzdîya bike. Wî çaxîda ordîya WAY r’êk’ete çîayê Þengalê (li k’ö ÿzdîya xwe vedþart) û xörek û av þandine wira, lê qewatê koalîsîon miqabilî DÎ þer’ kirin. Ij sala 2014-ada û h’etanî niha ordîya WAY ser h’incir’andina DÎ dixevtî. Îro e’rdê DÎ t’ine, lê gele þer’van hene.
Peyhatin heye…
